Historia Lidy

Historia Lidy

(na podstawie „Ziemi Lidzkiej”)

Każde miasto ma swoją duszę i swój styl. Składają się na nie historia i teraźniejszość miasta, a przede wszystkim ludzie, którzy w nim mieszkają. Na to wszystko pracowały całe wieki i wiele pokoleń ludzkich. Jest to historia miasta, ukształtowana w kamieniu, układzie ulic i lokalnych obyczajach.

Lida ma również piękną i bogatą przeszłość, z której jej mieszkańcy mogą być dumni.

Prawdziwą skarbnicą informacji o historii miasta jest "Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", wydany w końcu XIX wieku w Warszawie. Z tej właśnie publikacji zaczerpnęliśmy dużą część wiadomości o Lidzie.

Lida jest pradawną osadą litewską, na co wskazuje jej nazwa, pochodząca od litewskiego słowa "lida", oznaczającego trzebież (w tym przypadku wskazuje na miejsce po wyrąbanym, wytrzebionym lesie). Miasto powstało z osady obronnej, leżącej przy trakcie wiodącym z Wilna do Grodna. W 1323 roku książę litewski Gedymin wybudował tutaj zamek murowany, na mlejscu dawnej drewnianej wa-rowni (przebiegała tu granica Litwy właściwej i Rusi litewskiej). Po śmierci Gedymina, kiedy to Wielkie Księstwo Litewskie uległo rozdrobnieniu, Lida stała się głównym grodem księstwa lidzkiego, którym rządził Olgierd, a potem jego syn Jagiełło, książę na Witebsku, Krewie i Lidzie.

Zamek gościł dwukrotnie wygnanych z Ordy Tatarskiej chanów: Tochtamysza (1396-99), Hadżi Gireja (1434-43). . Zamek był potężną twierdzą wielokrotnie szturmowaną przez Krzyżaków – tylko raz zdobyty w 1384r .

W 1366 roku przybyli do miasta pierwsi misjonarze franciszkańscy i przywieźli ze sobą z Wizny obraz Bogurodzicy słynący łaskami. Na stałe osiedli oni w Lidzie w 1397 roku, kiedy to osadził ich tutaj pierwszy biskup wileński, Andrzej. Kościół w mieście odnowiono w 1414 roku i konsekrowano go, nadając mu tytuł Najświętszej Maryi Panny, Wszystkich Świętych i Świętego Krzyża. Od 1460 roku zamiast misji funkcjonowało w Lidzie już probostwo, ale kościół murowany stanął dopiero w 1747 roku, dzięki staraniom ówczesnego proboszcza - księdza Michała Zienkowicza.

Dla prawosławnych mieszkańców cerkiew postawiono dopiero w 1533 roku.

Od początku swojego istnienia Lida przeżywała burzliwe losy tych ziem. W 1392 roku miasto zostało spalone przez Krzyżaków i wspierających ich rycerzy angielskich. Wojska te pomagały wtedy wielkiemu księciu litewskiemu Witoldowi, występującemu przeciw Jagielle, władającemu wówczas Lidą. W czasie tego napadu, dowódca obrony zamku lidzkiego - książę Korybut, mimo że sama warownia mogła być skutecznie i długo broniona, oddał go Niemcom wraz ze składami broni w r. 1384.

(Na podstawie - Wirtualny Sztetl)

04.04.1392 r. nieopodal Lidy podpisano ugodę w Ostrowie. Sygnowali ją z jednej strony królowa polska Jadwiga , jej małżonek król polski Władysław II, wielki książę litewski Jagiełło , a z drugiej – książę grodzieński Witold i jego żona Anna. Sygnatariusze zdecydowali o zakończeniu wyniszczającej wojny. Witold został faktycznym władcą Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ugoda położyła kres bratobójczej walce, doprowadziła do pokonania Krzyżaków na polach Grunwaldu i umożliwiła Wielkiemu Księstwu Litewskiemu osiągnięcie w krótkim czasie największego rozkwitu i mocy. Ugodę podpisano w majątku Ostrów vel Ostrowo. T. Narbutt dał jasną i wyczerpującą informację o lokalizacji tego majątku.

Latem 1405 r. Witold wziął w niewolę żonę i dzieci księcia smoleńskiego Jurija Światosławowicza i osadził ich w zamku lidzkim.

W 1406 roku Lida przeżyła kolejny najazd. Tym razem miasto zostało całkowicie spalone, tak że ocalał tylko kościół, przez księcia smoleńskiego Jerzego Swiatosławowicza. Przybył on pod Lidę, by odbić swoja żonę, uwięzioną na zamku. Samej twierdzy jednak, nie udało mu się zdobyć.

15.06.1410 r. chorągiew lidzka brała udział w bitwie pod Grunwaldem. W czerwcu 1415 r. król Władysław Jagiełło odwiedził Lidę i zatrzymał się w Mycie.

Miasto witało również w swoich murach innych królów polskich.

W 1422 r. papież, aby zbadać sytuację na miejscu, wysłał do Wielkiego Księstwa Litewskiego Antonia Zena, prawnika, wykształconego referenta. Jagiełło wraz z Witoldem przyjęli go w zamku lidzkim – rezydencji wielkiego księcia litewskiego. Według polskich źródeł historycznych na tym spotkaniu była obecna Zofia Holszańska – czwarta żona Władysława Jagiełły (wcześniej poślubiona przezeń w Nowogródku), przyszła królowa Polski i „matka królów” dynastii Jagiellonów.

W 1433 r. Lida została spalona przez księcia Świdrygiełłę.

1504 r. król Aleksander przekazał miasto, zarządzane wcześniej przez Gilińskiego, Drozdowi.

W 1506 roku przybył do Lidy inny władca z dynastii Jagiellonów-Aleksander. Był to król Aleksander, który przyjechał do miasta, by zwołać w nim pospolite ruszenie przeciwko grasującym w okolicy Tatarom. Król był w tym czasie poważnie chory, a w Lidzie jego stan jeszcze bardziej się pogorszył.

Umierający władca przyjął na zamku ostatnie namaszczenie, spisał testament i wobec zagrożenia tatarskiego (Tatarzy znajdowali się wtedy o milę od miasta), został w lektyce wywieziony wraz z królową Heleną i kanclerzem Łaskim do Wilna, gdzie zmarł i został pochowany w Katedrze. Od tego czasu Lida długo nie była spokojna od wrogów zewnętrznych.

Inne ataki na zamek były bezskuteczne aż do 1655 roku, gdy zajęli go kozacy Zołotarenki. Zamek został spalony przez Szwedów w czasie wojny północnej (1702 i 1710 rok).

W wiekach XIV-XVI Lida była jednym z pięciu największych miast Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1590 roku uzyskała prawa miejskie.

W XVI wieku Lida wnosiła do skarbca podatek w wysokości 10 kop litewskiej waluty.

Od czasów Stefana Batorego w mieście zaczęli się osiedlać Żydzi. Trudnili się głównie handlem, co sprzyjało rozwojowi miasta.

17.09.1590 r. Zygmunt III przyznał Lidzie prawo magdeburskie i herb przedstawiający lwa z dwoma kluczami nad głową. Przywilej z 1611 r. potwierdził istniejące tu od dawna dni targowe. W 1638 r. przy ścianie zamku lidzkiego zdecydowano wybudować magazyn służący przechowywaniu dokumentów lidzkiego sądu ziemskiego i archiwów. 20.04.1640 r. w Warszawie Władysław IV zatwierdził przyznane Lidzie prawo magdeburskie bez wprowadzania zmian.

Przemysł i handel były w Lidzie słabo rozwinięte. W dokumentach z XVII w. wspomina się jedynie o istnieniu lidzkich browarów, które znajdowały się przy folwarkach zamkowych, w cerkiewnym folwarku Kurowszczyzna, w Nowosiołkach i u niektórych mieszczan. Wśród rzemieślników wymienia się tylko kowali, garbarzy i rzeźników. Karczmy oferujące miody, wódkę i piwo istniały w mieście już w XV w., za czasów KazimierzaJagiellończyka. W 1680 r. w Lidzie znajdowało się 19 karczm, z których 10 należało do chrześcijan (jedna z nich byłą własnością burmistrza Jana Omantowicza), a 9 – do żydów. Co tydzień w poniedziałki odbywały się targi, a dwa razy do roku – jarmarki. Tradycja organizowania jarmarków, potwierdzona prawnie przez sejm w 1611 r., istniała już wcześniej.

Lata 1654–1663 były dla Lidy trudne. Jesienią 1655 r. spustoszyli ją ukraińscy Kozacy. Populację miasta zdziesiątkowały głód z 1656 r. i epidemie z jesieni 1657 r. Sejmik z 1658 r., z uwagi na zagrożenie epidemiologiczne, przeniesiono do Myta. W 1659 r. natomiast rosyjskie wojska Chowańskiego po długim oblężeniu zamku całkowicie zniszczyły miasto.

W 1669 r., ze względu na klęski, które dotknęły Lidę, król Michał Wiśniowiecki nakazał, by zarówno osiadli w mieści Żydzi, jak i pozostali mieszkańcy, wypełniali wszystkie zobowiązania, ale zwolnił mieszczan z konieczności prac na pańskich gruntach i utrzymywania zapór. 19.04.1670 r., przywilejem wydanym w Warszawie, król potwierdził przyznane miastu prawo magdeburskie. Przywilej z 1676 r. zwolnił zaś mieszkańców Lidy z konieczności płacenia podatków.

Nocny pożar z 29.06.1679 r. ponownie zniszczył całe miasto. Przyczyny jego wybuchu nie są znane. Przy suchej pogodzie i silnym wietrze ogień rozprzestrzeniał się niezwykle szybko. W ciągu godziny pożar zniszczył 38 domów mieszczańskich, których mieszkańcy odprowadzali podatki do skarbu państwa, a także zabudowania klasztorne i szlacheckie. Wielu chrześcijan i żydów spłonęło żywcem, wielu odniosło ciężkie poparzenia. Cały dobytek, w tym zwierzęta gospodarskie, padł ofiarą pożaru.

W 1702 r. Szwedzi splądrowali spalone miasto, a w 1706 r. nałożyli na jego mieszkańców bardzo wysokie podatki. Aby wspomóc rozwój Lidy, w 1717 r. sejm postanowił utrzymać przyznane jej wcześniej ulgi i przywileje, a także wycofać z niej wojska. 7.04.1727 r. król August II potwierdził prawa nadane miastu poprzednio, wprowadził też podatek handlowy od działalności magazynów i rzeźni. August III potwierdził wcześniejsze prawa postanowieniem z 12.11.1744 r., a w 1776 r. wydał przywilej, w którym zaliczył Lidę do miast litewskich, które zachowały prawo magdeburskie. Od tego czasu miasto powoli zaczęło się odradzać. W latach 1784–1787 komisja „boni ordinis” przeglądała warunki i płatności miejskie.

Później Lida funkcjonowała jako administracyjne, sądowe i handlowe centrum powiatu, a następnie okręgu i rejonu. W Lidzie odbywały się rozprawy, przyjeżdżano do niej także w celach urzędowych, handlowych i towarzyskich. 1759 do 1834 r. w mieście istniała szkoła średnia – kolegium, którego absolwenci wnieśli duży wkład w naukę i literaturę. W tej placówce uczył się przyszły profesor Uniwersytetu Wileńskiego, botanik Stanisław Bonifacy Jundziłł.

W 1792 r. w Lidzie istniały 242 domy i mieszkało w niej 1 243 obywateli – głównie Żydów. Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej 1795 r. miasto włączono do Imperium Rosyjskiego.

Pod koniec XVIII i na początku XIX w. mieszkańcy Lidy byli świadkami wielu wydarzeń historycznych: powstania kościuszkowskiego (1794 r.), przeglądu korpusu Dochturowa (1812 r.), inwazji i odwrotu Francuzów i potyczki powstańców Chłopickiego z Rosjanami (23.05.1831 r.).

W pierwszej połowie XIX w. Lida niejednokrotnie przyciągała uwagę wędrownych trup teatralnych, które prowadziły najaktywniejszą działalność w latach 30. i 40. XIX w. Najważniejszymi z nich były trupa Wikentija Wierzbickiego (organizatora teatru rosyjsko-polskiego w Mińsku w latach 40.), występująca na lidzkiej scenie w 1832 r., i trupa Stanisława Nowakowskiego (uważana za jeden z najbardziej znanych zespołów teatralnych), która odwiedziła Lidę w październiku 1840 r. Później grupa ta niejednokrotnie grała w mieście. W XIX w. Lidę odwiedzały też grupy Majewskiego, Grunwalda, Kłakockiego i inne.

W 1825 r. w Lidzie mieszkało 684 mężczyzn i 809 kobiet. W mieście istniały 4 domy murowane i 269 drewnianych, a także 2 cerkwie, 2 klasztory, szkoła, 2 przytułki dla osób starszych i łaźnia, 2 sady, ławka, 2 niewielkie szynki i 50 karczm. Więcej karczm znajdowało się w innych miastach: Wilnie (630), Witebsku i Mohylewie (159), Grodnie (100), Mińsku (99), Słonimie (90), Słucku (76), Brześciu (71) i Połocku (54).

W 1826 r. miasto zniszczył pożar. Kolejny pożar wybuchł w maju 1843 r. w żydowskiej łaźni. Zniszczył on cały budynek szkolny, część domów z okolic placu targowego i całą ul. Wileńską.

W 1851 r. w Lidzie znajdowały się dwa domy murowane i 248 drewnianych. Miasto liczyło 4 845 mieszkańców. W 1860 r. Lidę zamieszkiwały 4 344 osoby – 2 103 mężczyzn i 2 241 kobiet. 2 053 osoby były narodowości żydowskiej. W mieście żyło 216 szlachciców, 19 duchownych i 25 kupców. Rejon lidzki liczył 103 787 mieszkańców, w tym 8 219 przedstawicieli szlachty, 180 duchownych i 30 kupców.

W drugiej połowie XIX w. rozpoczął się intensywny rozwój przemysłu, czemu sprzyjała budowa linii kolejowej. Lida się rozrastała, liczyła coraz więcej mieszkańców. W mieście pojawiły się piwiarnie, sklepy tytoniowe, huty, zakłady produkujące maszyny, tartaki, fabryki słodyczy i makaronu, liczne sklepy, restauracje i hotele. W 1870 r. Lida uzyskała połączenie telegraficzne z Wilnem. Od 1886 r. przez miasto przebiegała poleska linia kolejowa, a od 1905 r. – linia nikołajewska.

Po rozwiązaniu szkoły pijarów w 1834 r. otwarto powiatową szkołę dla mieszczan, którą w 1836 r. zamieniono w pięcioklasową szkołę dla szlachetnie urodzonych. W 1864 r. ponownie przekształcono ją w dwuklasową szkołę powiatową, a w 1902 – w trzyklasową szkołę miejską. Dwuklasową parafialną szkołę miejską założono w 1834 r., takąż żeńską szkołę państwową w 1886 r. przeniesiono do Lidy z Dubrowni. W mieście znajdowały się także: męska żydowska szkoła talmudyczna, kilka chederów, prywatne gimnazjum żeńskie oraz progimnazjum męskie i żeńskie.

W 1897 r. po raz pierwszy wspomina się o miejskiej bibliotece z czytelnią. Otwarto ją przy herbaciarni, zgodnie z decyzją Lidzkiego Powiatowego Komitetu Opieki i Wstrzemięźliwości Narodowej z 12.01.1897 r. Zbiory biblioteczne nie były zbyt duże. W 1902 r. otwarto bibliotekę w gimnazjum żeńskim M.K. Nowickiej.

W 1895 r. w Lidzie mieszkały 7 864 osoby: 3 954 mężczyzn i 3 910 kobiet. 5 326 mieszkańców miasta było narodowości żydowskiej. Struktura społeczna kształtowała się następująco: szlachta – 485, duchowieństwo – 48, kupcy – 129, mieszczanie – 5 693, chłopi – 1 178, żołnierze – 311. Pod koniec XIX w. a liczba mieszkańców Lidy wzrosła do 9 500. Miasto zajmowało 160 ha, liczyło 14 ulic, siedem zaułków i cztery place. 8 ulic i zaułków było wybrukowanych. 200 z 708 domów było dwupiętrowych ceglanych, 272 miały toalety. W mieście funkcjonowały szkoły powiatowe i parafialne, państwowa żydowska szkoła dwuklasowa oraz pensjonat dla Żydówek. Istniało 10 fabryk: dwie tytoniowe, dwie gorzelnie, cztery garbarnie, trzy wytwórnie wód gazowanych, dwa przedsiębiorstwa produkujące korki i fabryka gilzy. Były też rzeźnia i wiele małych warsztatów. Funkcjonowały również trzy szpitale, które w sumie mogły przyjąć 45 pacjentów (miejski na 20 miejsc, żydowski i więzienny) oraz apteka. Na rzece Lidziejce działał młyn należący do miasta.

7.10.1891 r. wybuchł pożar, który zniszczył prawie całą centralną część miasta – 444 domy i około 600 innych budynków, w tym ratusz. Całkowitemu spaleniu uległa osiemnastowieczna zabudowa, na długi czas znacząco wzrosły ceny mieszkań i żywności. Pożar przyczynił się jednak do tego, że w mieście zaczęto wznosić nowe murowane budynki. W 1898 r. w Lidzie otwarto szpital żydowski na 25 łóżek.

W 1904 r. Lida liczyła 15 025 mieszkańców. Znajdowało się w niej 14 fabryk i zakładów, w których pracowało 400 robotników. Wysokość produkcji osiągała 1,2 mln. rubli. Działało 170 warsztatów rękodzielniczych, w mieście pracowało 204 rzemieślników. W ciągu roku organizowano cztery jarmarki. Wpływy ze sprzedaży bydła dochodziły do 100 tys. rubli. Codziennie odbywały się bazary. Funkcjonowało 13 hoteli, 24 szynki, jadłodajnie i herbaciarnie, a także kantory bankowe i biura notarialne. Działało 10 agentów ubezpieczeniowych. W mieście było 25 ulic i zaułków, dwa place, 1 000 budynków mieszkalnych (275 murowanych i 725 drewnianych, 20 krytych blachą, 680 – gontem, a 300 – dachówką), a także 60 latarni gazowych. Istniały cztery szpitale na 115 łóżek, dwie apteki i pięć magazynów aptecznych. W Lidzie pracowało 6 lekarzy, 6 akuszerek i 10 felczerów. Funkcjonowały szkoły elementarne (4 męskie i 2 żeńskie) oraz powiatowa szkoła dwuletnia dla 60 osób. W mieście było 23 nauczycieli i 700 uczniów. Istniały też trzy drukarnie, zakład fotograficzny i biblioteka z czytelnią. Miejska straż pożarna dysponowała czterema pompami strażackimi i sześcioma beczek pożarniczymi. Płace wynosiły 10 rubli dla mężczyzn, 5 rubli dla kobiet. Nielegalnie pracujący mężczyźni otrzymywali 70 kopiejek, a kobiety – 50 kopiejek za dzień.

W 1909 r. Lida liczyła 17 360 mieszkańców. W mieście istniały: hurtownia, dwie gorzelnie, tartak, ślusarnia, trzy wytwórnie produktów tytoniowych, mydlarnia, rzeźnia – ogółem 54 przedsiębiorstwa i punkty usługowe. Koszty produkcji towaru wynosiły 1 216 415 rubli. Zatrudniano 473 robotników. W mieście znajdowały się dwa zakłady poligraficzne. Funkcjonowały kantor bankowy i towarzystwo udzielające drobnych kredytów (do 100 rubli). Doskonale prosperował handel: targi odbywały się co poniedziałek, organizowano też kilka niewielkich jarmarków. Handlowano przede wszystkim bydłem, ptactwem domowym i produktami pochodzenia wiejskiego. W Lidzie stacjonował pułk armii rosyjskiej. Skrzyżowanie dwóch linii kolejowych i znacząca liczba urzędników zwiększały popyt na mieszkania. Ceny towarów były wysokie. Wśród nielicznych instytucji służących rozrywce znajdowało się kilka teatrów amatorskich i klub karciany.

W 1914 r. Lida liczyła 18 tys. mieszkańców i 40 przedsiębiorstw. Znajdowały się wśród nich: wytwórnia betonu i cementu, tartak Polaczka, fabryka tytoniowa Wileńczyka, piwowarnie Pupki i Papirmeistera, fabryki makaronów i słodyczy, destylarnia Struczana, mydlarnia Ajzika Epsteina. W odlewni żeliwa i fabryce maszyn braci Szapirów produkowano kieraty, obrabiarki do przyborów związanych z pielęgnacją koni, młockarnie, sieczkarnie, pługi, brony, wialnie, żelazne krzyże do pomników i odlewy miedziane. Z początkiem XX w. w mieście rozpoczęła się budowa lotniska wojskowego.

Jesienią 1918 r. w mieście powstała Samoobrona Ziemi Lidzkiej – polska organizacja wojskowa mająca na celu obronę Lidy przed bolszewikami. Jej organizatorem był ppor. Wacław Szukiewicz. Po opuszczeniu miasta przez wojska niemieckie na przełomie 1918 i 1919 r. Samoobrona przejęła władzę w Lidzie i podjęła walkę z nadchodzącą Armią Czerwoną. W styczniu 1919 r. oddziały polskie wyszły z miasta na ratunek atakowanemu przez bolszewików Wilnu. W konsekwencji Lida została zajęta przez bolszewików bez walki. Została odbita przez regularne Wojsko Polskie w czasie ciężkich walk 16–17 kwietnia 1919 r. 7 czerwca 1919 r. miasto wraz z całym powiatem lidzkim weszło w skład okręgu wileńskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich – tymczasowej polskiej jednostki administracyjnej. Latem 1920 roku Lida została ponownie zajęta przez bolszewików, ponownie odbita przez Polaków 30 września 1920. W 1921 roku formalnie weszła w skład II Rzeczypospolitej.

Po ponad stuletniej przynależności do Imperium Rosyjskiego i pierwszej wojnie światowej Ziemia Lidzka była jednym z najbardziej zaniedbanych regionów odrodzonej Polski – również pod względem gospodarczym. Nie było tam dużych miast ani znaczących punktów przemysłowych, a małe miasta przedstawiały głównie wartość historyczną. Do 1927 r. Lida zajmowała trzecie miejsce w województwie pod względem rozwoju – po Słonimie i Baranowiczach. Mimo to na ziemi lidzkiej w przemyśle pracowało wówczas jedynie 338 osób.

W drugiej połowie 1927 r. rozpoczął się jednak rozwój gospodarczy regionu, trwający do końca 1929 r. W Lidzie znaleźli się w tym czasie ludzie przejawiający inicjatywę, zdolni przyciągnąć niezbędny kapitał. Byli to głównie żydowscy przemysłowcy i handlarze, których wkład materialny pozwolił na rozwój podejmowanych przez nich inwestycji. W latach 1927–1929 w Lidzie powstały nowe przedsiębiorstwa: młyny, tartaki, wytwórnie dachówek, fabryka chemiczna „Korona” i fabryka obuwia gumowego „Ardal”. Taniej, niewykwalifikowanej siły roboczej było dosyć dużo. Dzięki swojemu położeniu w pobliżu szlaków kolejowych Lida, w odróżnieniu od większości miast województwa nowogródzkiego, miała doskonałe warunki do rozwoju. Do 1930 r. wysunęła się ona na pierwsze miejsce w województwie pod względem produkcji przemysłowej. W przemyśle miejskim pracowało wówczas około 800 robotników, jedną trzecią z nich zatrudniała fabryka „Ardal”.

Od jesieni 1932 r. do zimy 1933 r., w latach kryzysu gospodarczego, ogólna sytuacja ekonomiczna była trudna, co odbiło się na sytuacji materialnej robotników. Wiele firm zmniejszyło wielkość produkcji, wzrosło więc bezrobocie. Jeśli w 1931 r. w Lidzie było zarejestrowanych 122 bezrobotnych, to w latach 1932–1933 ich liczba znacznie wzrosła. Lata 1935–1939 przyniosły jednak wyraźną poprawę sytuacji gospodarczej. Ze zubożałego prowincjonalnego miasteczka Lida stopniowo przekształcała się w znaczący ośrodek przemysłowy. Zwiększała się także populacja miasta. O ile w 1921 r. mieszkało w nim 13 401 osób, o tyle do 1938 r. liczba ta prawie się podwoiła. Zgodnie z danymi statystycznymi z 17.09.1938 r. Lida liczyła bowiem 26 257 mieszkańców. Redaktor przedwojennej „Ziemi Lidzkiej” Władysław Abramowicz notował w swoich zapiskach krajoznawczych, wydanych w roku 1938: „Obecnie w mieście znajduje się 15 dużych ośrodków przemysłowych, w których pracuje około 3000 robotników”.

Do września 1939 r. w Lidzie otwierano duże i średnie przedsiębiorstwa przemysłowe. W sumie powstało ich około 50. Najważniejszymi z nich były: fabryka obuwia gumowego „Ardal”, fabryki produktów gumowych „Benland” i „Poland”, fabryka drutów i gwoździ „Drutindustria”, fabryka sprężyn „Zwój”, zakład produktów chemicznych „Korona”, 2 browary, 3 wytwórnie cukierków, 3 fabryki produkujące dachówki – „Tanur”, „Raaf” i „Neszer”, 2 fabryki obróbki wełny, 2 wytwórnie oleju, 6 tartaków, 8 młynów, 8 piekarń i 4 zakłady poligraficzne.

Podczas drugiej wojny światowej niemiecki okupant wymordował prawie wszystkich lidzkich Żydów. Działalność NKWD, okupacja hitlerowska i kilka fal emigracji do Polski mocno zmieniły Lidę. Po wojnie w mieście zostało mało rodowitych lidzian. Starą część miasta zniszczono podczas nalotów bombowych z 22–23.06.1941 r. i pożarów.(Wirtualny Sztetl)

Lida sprzed 75 lat wg Ziemi Lidzkiej -

- Kronika oparta na informacjach zawartych w przedwojennej "Ziemi Lidzkiej".

Czym żyła Lida i powiat lidzki w lecie 1939 roku, w ostatnich miesiącach pokoju?

"W czerwcu 1939 roku, Zarząd M iejski w Lidzie przystąpił do sporządzenia ogólnego planu zabudowania na obszarze objętym obecnymi granicami miasta. Właściciele posesyj zgłaszać mogą swoje wnioski w sprawie planu zabudowy miasta, który zostanie sporządzony według najnowszych metod urbanizacyjnych . W planie tym przewidziane są również wodociągi i kanalizacja oraz gładka nawierzchnia ulic "

Miasto posiadało również swoje życie kulturalne.

"W lipcu 1939 roku wystąpiła w Lidzie, Nowogródku i Baranowicza ch znakomita primadonna operetkowa p. Lucyna Szczepańska w operetce Fr. Lehara pt. "Skowronek".

"23 lipca tego roku na Słobódce w Lidzie, z inicjatywy Akcji Katolickiej odbyło się przedstawienie amatorskie. Odegrano sztukę w 3-ch aktach p t. "W c zym szczęście " . Wstęp bezpłatny . Pu bliczności 100 osób. "

***

Starostami lidzkimi byli:

 1.    Adwokat Stanisław Zdanowicz, 17.04.1919 – 1927.

  1. Henryk Bogatkowski, 1927 – 1933.

  1. inż. Henryk Bieńkiewicz, 1934 – lipiec 1935.

  1. Dr. Józef Czuszkiewicz, lipiec 1935 – 1937.

  1. Tadeusz Miklaszewski, 1937.

  1. Stanisław Gąssowski, od końca 1937 – 1939.

Burmistrzowie

  1. Józef Roszkowski, 1920 – 1926.

  1. Rudolf Bergman, 1926 – wrzesień 1930.

  1. pułk. dr. Szczepan Ordyłowski, wrzesień 1930 - październik1931.

  1. Józef Zadurski, październik1931 – czerwiec 1933.

  1. Emerytowany sędzia Sądu Grodzkiego Wojciech Szczęsnowicz, czerwiec 1933 – lipec 1933.

  1. Michał Klaudjusz Barański, lipec 1933 – 1935.

  1. Od 1935 r. Józef Zadurski, 

Kliknij, aby przejść do strony głównej

Copyright © Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Lidzkiej